قمه زنی همواره به عنوان یکی از ناهنجاری‌های موجود در عزاداری امام حسین، علیه السلام، محل گفتگو و نقدهای فراوان بوده است متن زیر گزارش گفتگوئی است که سال پیش توسط هفته نامه «جام اصفهان» با آقای مهدی مسائلی نویسنده کتاب «قمه زنی سنت یا بدعت؟» صورت گرفت و در آن به بررسی ابعاد مختلف قمه‌زنی پرداخته شده است.

متن این گفتگو در شماره«522-12 به تاریخ 25دی 1386» این هفته نامه منتشر گردید. 

قمه زنی؛ سنت یا بدعت؟

بخش فرهنگ و اندیشه جام: محرم از راه رسید و اگر گوش جان فرا دهیم می‏شنویم صدای «هل من ناصر» ی را که از اعماق تاریخ می‏آید. قافله به راه افتاده است تا روز واقعه چند منزل بیشتر نمانده است. اما به راستی اینها منزلگاه توقف‏اند یا غربال انسانیت! از آن جمع انبوهی که با حسین(ع) به راه افتادند، اینکه صد نفر هم بر سر پیمان نمانده‏اند. قافله به راه خود رفت و در هر منزل عده‏ای جا ماندند! اما آنها هر کدام خود معیار شرافت و آزادگی‏اند، هر یکی‏شان برای اینکه فخر خدا بر ملائک باشند کافی است،پس شمردن اسم‏ها و غفلت از رسم اینان چه خام و عبث می‏نماید. عاشورا تپیدن‏های بی‏قرار قلب خورشید است و می‏رود این پرچم سرخ بر اهتزاز دستهای از جان شسته تا در ملکوت سبز ظهور تبلوری دوباره از خلیفه الهی انسان را نظاره‏گر باشیم.

اما ما با محرم چه کرده‏ایم؟ دانسته یا ندانسته بر این پیکر زخمی زده‏ایم و تیری نشانده‏ایم. قداست عاشورا و حسین را به لکه‏های بدعت و خرافه آلوده و آن را زیر چشمان ناپاک ماهواره‏ها به نمایش گذاشتن برای اسلام جز قهقهه مستانه یزید و لشکریانش، ره آوردی دیگر نداشته است. آری ترویج دین جادویی و خرافی از سیاست‏های غرب است که در راستای عرفی کردن دین و منحل شدن همه فرهنگ‏ها در فرهنگ واحد جهانی صورت می‏گیرد. در واقع تهی کردن اسلام از مبانی اصیل و الهام‏بخش آن در عوض بها دادن به حواشی‏ای که می‏تواند در دراز مدت نگرش‏های منفی از دین را در پی داشته باشد از ترفندهای غرب است که به منظور ضربه وارد کردن به پیکره‏ی دین صورت می‏گیرد.

غرب به درستی دریافته است که در مواجهه با اسلام ناب کاری از پیش نخواهد برد. از اینرو آلوده کردن آن به انواع خرافات و بدعتها را در دستور کار خود قرار داده تا مگر از رهگذر ارائه پوسته‏ای فاسد از اسلام توان فائق آمدن بر آن را بیابد. دامن زدن به انواع بدعت‏ها و سوء استفاده تبلیغاتی از آنها به منظور ارائه چهره‏ای خشن از اسلام از اصلی‏ترین راهبردهای غرب در این مقوله می‏باشد. رواج بدعت‏هایی چون قمه زنی، سبک‏های نامتعارف مداحی، آمیختن وقایع غیر واقعی به اصل جریان و... به همراه جاشنی اغراق و بزرگ نمایی، بزرگ‏نمایی، پر رنگ‏تر شدن حاشیه از متن، توجه افراطی به جنبه‏های عاطفی حادثه کربلا و غفلت از حقیقت رسالت نهضت حسینی (ع) و حتی اختلاف و چند دستگی در هیأت مذهبی و... از مهمترین آفت‏هایی است که عزاداریهای امروز ما را تهدید می‏کنند.

گرامی‌داشت نهضت جاویدان سالار شهیدان در جامعه امروز ما از دو سو در معرض آسیب و خطر می‏باشد: نخست دشمنان  عنودان خاندان عترت که بنی امیه‏ها و یزیدیان امروزند و در توطئه و تلاش در جهت انحراف این جریان اصیل و کینه‏ورزی آنها تردیدی نیست. و دیگر دوستان جاهل و محبان بی‏بصیرت اهل بیت نوبت (علیهم السلام) که نادانسته گام در راه ترفندها و حقه‏های کثیف دشمنان مسلم آن خاندان بزرگوار بر می‏دارند و موجبات سوء استفاده آنان را فراهم می‏آورند. آنها به جای اینکه خود را خرج راه حسین (علیه السلام) کنند، حضرت را هزینه‏ی خویش می‏نمایند و به جای آنکه به آن «حبل ا.. المتین» تمسک جویند و او را مدار وحدت نمایند، بر طبق جدایی و افتراق می‏کوبند. از اینروست که التیام این درد «مطهری» دیگر می‏طلبد که شجاعانه به پا خیزد و بار دیگر «حماسه حسینی» را بسراید و با بازخوانی غایت اصیل قیام ابا عبدا... به نحوی ساختار شکنانه غبار بدعت و خرافات را از چهره تابناک این نهضت مقدس بزداید و رسالت حقیقی آن بزرگوار را طنینی دوباره اندازد. حرکتی قاطعانه که ضمن درک شرایط امروزین جامعه به جای طرد نیاز تحول خواهی نسل جوان در خصوص این جریان با ارائه منبعی مستند و متناسب با مقتضیات حال حاضر جامعه هیجانات پرشور این نسل جویای حقیقت را به نحوی صحیح هدایت کند که نه فاصله‏ای با اصول در آن راه یابد و نه به دامان بدعت و خرافه درافتد. امری که هم خیزش خواص و نخبگان را می‏طلبد و هم هوشمندی قاطبه مردم.

در این راستا صرفاً به منظور بررسی ابعاد بدعتی به نام «قمه زنی» گفتگویی داشتیم با آقای «مهدی مسائلی» نویسنده کتاب ارزشمند «قمه زنی؛ سنت یا بدعت؟» که در «همایش تجلیل از خادمان فرهنگ مکتوب» و همچنین «چهارمین همایش اهل قلم استان اصفهان» به عنوان اثر برگزیده انتخاب شد.

آنچه در ادامه می‏خوانید شرح این گفتگو است:

* قمه زنی: سنت یا بدعت؟ عنوان کتاب شماست که در «همایش تجلیل از خادمان فرهنگ مکتوب» از آن قدردانی شده است. به عنوان اولین سئوال یک معرفی اجمالی داشته باشید از محتوای این اثر و به طور کلی ابعاد مختلف مسئله قمه زنی را تشریح بفرمایید؛ مثلاً در مورد تاریخچه آن، دلایل مخالفت‏ها با آن، قمه زنی در شرایط فعلی کشور و...

این کتاب موضوعی دارد که در چند سال اخیر در خصوص آن احساس نیاز می‏شد، از این جهت هم در «همایش تجلیل از خادمان فرهنگ مکتوب» به عنوان اثر برگزیده انتخاب شد و هم در «چهارمین همایش اهل قلم استان اصفهان» به عنوان کتاب برتر بخش فقه و اصول انتخاب شد. بحث کتاب، بحثی است که از سه بعد به مسئله ناهنجار قمه زنی توجه کرده است؛ یکی بعد فقهی و دلایل فقهی است که در دو بخش هم استدلالات موافقان قمه زنی و هم استدلال مخالفان قمه زنی ذکر شده به همراه تاریخچه‏ای از قمه زنی، اهمیت عزاداری و تاریخچه عزاداری، آسیب شناسی قمه زنی در اجتماع و تأثیرات منفی قمه زنی از نظر پزشکی و روانی در جامعه نیز مورد بررسی قرار گرفته است و پس از آن جزئیات فتاوی مراجع گذشته مطرح شده و پاسخ به این شبهه که مراجع گذشته نسبت به قمه زنی فتوی به جواز داده اند در حالی که 70 سال پیش عده‏ای از مراجع به پا خاستند و خطر این اعمال را گوشزد کردند که در صدر این مراجع، مرجع عالیقدر سید محسن امین عاملی بود که در شام و لبنان زندگی می‏کردند بود ایشان کتابی نوشتند به نام «التنزیه» که این کتاب موجب برخوردهای متفاوتی در مرکزیت شیعه در نجف شده که عده‏ای از ایشان حمایت کردند از جمله سید ابوالحسین اصفهانی. عده‏ای از افرادی هم که دانسته یا نادانسته از قمه زنی حمایت می‏کردند در مقابل آنها قرار گرفتند. کلاً پیرامون این موضوع مردم دو دسته بودند «امویین» و علویین» امویین گروهی بودند که آنها را به مخالفت با قمه زنی می‏شناختند و علویین را به موافقت با قمه زنی. [متأسفانه موافقان قمه زنی براى تحریک توده بى سواد علیه مخالفان خود، آنها را اموى نامیدند؛ واژه اى حقیقتاً توهین آمیز در جامعه شیعه و به خصوص در مکانى مانند نجف. در مقابل، آنان خودشان را علویین نامیدند. طرفداران قمه‌زنی با اموى نامیدن دشمنانشان توانستند جمع فراوانى از شیعیان عراق را قانع کنند که انتقاد علامه سید محسن امین به برخى ناهنجاری‌ها در عزاداری ها  برابر با ـ یا تلمیحاً در حد ـ زنده کردن امویان است‌؛ یعنى دودمانى که مسئول شهادت امام حسین، علیه‌السلام، بودند، و نامشان در تفکر شیعى مترادف با پستى است.]

موافقان قمه زنی متأسفانه در طول تاریخ با مغالطات و شبهاتی که ایجاد می‏کنند ادعا می‏کنند که «هر کس مخالف قمه زنی است مخالف عزاداری است» و از این حربه استفاده می‏کنند تا مخالفان خودشان را سرکوب کنند در حالی که هیچ عالم شیعی را نمی‏یابیم که مخالف عزاداری باشد و عزاداری را بدعت بداند در صورتی که عزاداری یکی از اصول محکم تشیع است و متأسفانه افرادی که می‏خواهند قمه بزنند عزاداری را مساوی قمه زنی جلوه می‏دهد که دشمن هم همین خواسته را دارد که به این طریق از آن سوء استفاده تبلیغاتی کند.

بدین جهت مخالفت با قمه زنی محدود به زمان انقلاب و مقام معظم رهبری نمی‏باشد و پیش از انقلاب هم مراجع بزرگی در مقابل آن به پا خاستند. ولی بعد از انقلاب به همت رهبر معظم انقلاب این اقدام زنده شد و ایشان مجدداً خطر قمه زنی را گوشزد کردند که در پایان کتاب نظرات ایشان به همراه استفتائات دیگر مراجع ذکر شده است.

بخشی از کتاب نیز به پاسخ شبهات پیرامون قمه زنی اختصاص یافته است. در پایان هم عکس‏هایی از مراسم قمه زنی که در سایت‌های خارجی مورد سوء استفاده و تبلیغ دشمنان اسلام واقع می‏شود ارائه شده تا خود مردم در باب «وهن مذهب» بودن آن قضاوت کنند.

برای مطالعه ادامه گفتگو بر روی آدرس زیر کلیک کنید:

http://ghamezani.blogfa.com/post-29.aspx

شایعه اخراج مهدی مسائلی از حوزه!

از آنجا مدتی است شایعاتی پیرامون اخراج مهدی مسائلی نویسنده کتابهای«قمه زنی سنت یا بدعت» و «نهم ربیع جهالتها خسارتها»از حوزه علمیه اصفهان منتشر گردیده است توضیحات وی را در این مورد می خوانیم:

باید گفت ریشه این شایعه ها از آنجا نشأت می گیرد که مدّتی است عده ای روحانی نما و مقدس مآب جهت تخریب چهره اینجانب، با مراجعه به تعدادی از علمای سرشناس اصفهان و نسبت دادن عناوینی همشأن خودشان به من، قصد تحریک ایشان علیه بنده را داشتند، که با داریت و تیزبینی این بزرگواران به مقصود خویش نائل نشدند. امّا این عدّه در ادامه نقشه خود و با این خیال خام که تبلیغاتشان علیه من مؤثر واقع شده به پخش این شایعه پرداختند که مرا از حوزه علمیه اخراج نموده اند. این در شرایطی است که بنده هنوز در مدرسه سابق خویش مشغول به تحصیل بوده و هیچ گونه صحبتی که دلالت بر اخراج یا برخورد و توبیخ بنده باشد از سوی مسئولین مدرسه یا حوزه علمیه صورت نگرفته است. البته شایعه سازان به دنبال جوسازی و رودرو نشان دادن علما با من هستند. این درحالی است من در دیدار با بسیاری از علماء جز اظهار محبت چیز دیگری نیافتم البته همان علماء خطر مقدسین عوام زده را نیز بارها گوشرد کردند و بر آن این نکته را افزودند که این گروه اهل استدلال و منطق نیستند و سکوت بسیاری از علما نیز بخاطر این هوچیگری ها است.

سخنان علامه مرحوم سلطان الواعظین شیرازی در کتاب« شب‌های پیشاور» پیرامون قمه‌زنی

بر طبق نظر عقلا و همچنین از لحاظ منطقی، در مورد عقاید هر قوم و ملتی باید از روی اسناد و کتب علمای آنها بحث نمود. اگر شما یک کتاب از کتب علما و فقها و مراجع تقلید شیعیان نشان دادید که به سیخ زدن و قفل و قمه و قداره زدن و حجله ی قاسم ساختن و . . . دستور داده باشند و ازائمه هدی و پیشوایان دین و مذهب در این موضوعات، خبری نقل نموده من تسلیم میشوم.

و حال آنکه در دستورات شرعی و رساله های مراجع تقلید برای حفظ تن و بدن موازینی معین گردیده [است]. کتب فقهی و رساله های علما و فقهای شیعه ی در دسترس عموم می‌باشد (از قبیل شرح لمعه و شرایع و رساله‌های علمیه مانند جامع عباسی و مجمع‌الرسائل و عروة الوثقی مرحوم آیت الله یزدی و وسیلة‌النجات مرحوم آیت الله اصفهانی و ترجمه‌های آنها قدس الله اسرارهم)را مطالعه کنید و ببینید در مذهب شیعه برای حفظ تن و بدن چه احکامی مقرر آمده و صریحا می‌رسانند که واجب‌تر از هر واجبی، حفظ تن و بدن آدمی است و هر عملی که موجب ضرر تن و بدن گردد، حرام می‌شود.

حتی در اعمال واجبه مانند وضو وغسل و روزه و حج و غیرآنها که ابواب مفصلی در فقه جعفری دارد گاهی ساقط می‌گردد.

مثلا در وضو و اغسال واجبه و مستحبه که مقدمه طهارت است اگر مسلمان بداند در عمل کردن آنها ضرر به عضوی از اعضاء بدن می‌رساند و لو احتمال درد استخوان و غیره بدهد که باعث خوف شود با شرایط وارده ساقط می‌گردد.

یکی از موارد جواز تیمم، خوف ضرر استعمال آب است، به سبب مرض یا درد چشم یا ورم اعضاء یا جراحت و امثال آنها که بترسد از استعمال آب، یا متألم شود.

فقه جعفری اجازه نمی‌دهد عمدا بدون جهت شرعی، حتی سوزنی به تن و بدن فرو کنند یا ناخن را عمدا طوری بگیرند که خون ظاهر شود. حتی اجازه نمی‌دهد در مصائب وارده مو بکنند یا صورت بخراشند ویا خود را طوری بزنند که بدن را کبود نمایند و اگر هر یک از این اعمال را بنماید، گناه کرده و باید استغفار نموده و کفاره بدهند... حال بیایند و عکس بیاندازند که مرد عامی (خرافی و بر خلاف دستور شرع و مذهب حقه جعفری) تمام بدنش را سیخ و میخ و قمه و قداره و کارد و قفل زده و یا مردانی لباس زنان پوشیده در حجله وغیره شبیه درآورده  و بگوید که اینها دستور مذهب شیعه است. اعمال مردمان عامی، خرافی و جاهل را به حساب مذهب جعفری آوردن و از دلائل بطلان مذهب قرار دادن، که مردمان بی خبر گمان کنند واقعا امامان شیعه امر به چنین اعمال زشتی نموده اند، جنایت بزرگ است.

بسیاری از اعمال زشت و خرافی در مردمان عامی بر طبق قوانین قومی جاری است که مبنای اساسی ندارد، نمی‌توان آن اعمال را دلیل بر خرابی و فساد اصل مذهب قرار داد.

 شب‌های پیشاور، ص58-59

متن کامل کتاب التنزیه به همراه ترجمه آن به نام «عزاداری های نامشروع»

مرحوم سید محسن امین در کتاب خویش به نام «التنزیه لاعمال الشیبه» با استدلال و برهان ثابت می‌کند قمه‌زنی و برخی دیگر از خرافات رایج در عزاداری امام حسین(ع) نه تنها ثوابی ندارد بلکه از نظر شرع مقدّس حرام و از کار‌های شیطان است.  در پی انتشار این اثر، که با هدف پاکسازی گردهمایی‌های‌ مذهبی از بدعت‌ها و گمراهی‌ها انجام شد، مردم ناآگاه چنان در برابرش موضع گرفتند، که برخی از دوستانش خطر «انقلاب عوام»  را به وی گوشزد کردند. ایشان در این‌باره می‌گوید:

در برابر این رساله برخی از مردم برخاسته، هیاهو برپا ساختند و ناآگاهان را به هیجان آوردند... آنها در میان بخش گسترده ناآگاه جامعه چنین پخش کردند که فلانی (سید محسن امین) برپا داشتن عزای امام حسین((ع را حرام کرده و علاوه بر این مرا به خروج از دین متهم ساختند.

تبلیغات فراگیر دربارة دانشمند مصلح دمشق چنان مؤثر افتاد  که حتی گروهی از گویندگان مذهبی در مسجدها به بیان گمراهی‌هایش پرداختند و برخی از مردم با گرو نهادن خانة خود و به دست آوردن اندکی پول، در جهاد نامقدّس ضد سید محسن شرکت جستند. 

ولی از آنجا که حق با سید بود، بالاخره پیروز و سربلند شد. تا آنجا که پس از اندک زمانی، آیت الله العظمی سید ابوالحسن اصفهانی(که در آن زمان مقام ریاست تامه و مرجعیت عامه را داشتند)  به طرفداری از امین عاملی وکتاب بیداری بخش او فتوا صادر کرد و با صراحت گفت:

إنَّ استعمالَ السّیوف و السلاسل و الطُبُول و الأبواق و ما یَجری الیومَ أمثالُهُ فی مَواکِبِ العَزاء بیوم عاشورا إنَّما هو مُحرم و هو غیر شرعی؛

بکاربردن شمشیرها(= قمه‌زنی) و زنجیرها و طبل‌ها و بوق‌ها و کارهایى مانند این امور که امروزه در دسته‌هاى عزادارى و در روز عاشورا معمول است همه حرام و غیرشرعى است.(قمه زنی سنت یا بدعت، ص86)

برای مطالعه متن کامل کتاب التنزیه به همراه ترجمه آن از جلال آل احمد که با نام«عزاداری های نامشروع» می باشد بر روی آدرس زیر کلیک کنید.

http://ghamezani.blogfa.com/post-19.aspx